„ვისაც უნახავს, როგორ იძირება მზე პროვინციული ქალაქის უშფოთველ სიმწვანეში, ის მიხვდება, რომ მთელი სიცოცხლე ამ მზის ცქერაში გავატარე“, - ამბობს ამ პროვინციულ ქალაქში 1972 წელს დაბადებული ახალგაზრდა პროზაიკოსი თეონა დოლენჯაშვილი თავის ერთ-ერთ ნაწარმოებში.

ცნობილი მხატვრის - გურამ დოლენჯაშვილის ქალიშვილმა ფუნჯს კალამი არჩია და იმკვიდრებს კიდეც ადგილს ქართულ ლიტერატურაში საკუთარი სტილითა და ხედვით. ქუთაისის 23-ე საშუალო სკოლის დამთავრების შემდეგ, თეონამ სწავლა განაგრSო თბილისის ივანე ჯავახიშვილის სახელობის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ჟურნალისტიკის ფაკულტეტზე. ჟურნალისტის პროფესიადაუფლებული, ის მცირე ხნით უბრუნდება მშობლიურ ქალაქს  და TV „ივერიონში“ იწყებს მუშაობას. სტაგნაციის პერიოდმა თეონა აიძულა, კვლავ დედაქალაქს დაბრუნებოდა, სადაც სხვადასხვა დროს მუშაობდა გაზეთებში: „7 დღე“, „რეზონანსი“, „Georgian Times“-ი, „ახალი ეპოქა“. მისი პირველი ნაწარმოებებიც ამ უკანასკნელის ლიტერატურულ ჩანართში დაიბეჭდა. თეონას ჰყავს მეუღლე – მალხაზ ჭრელაშვილი (ეკონომისტი) და ოთხი წლის ლუკა. მან ჟურნალისტიკას დროებით თავი დაანება და დროს და ენერგიას ლიტერატურას უთმობს. ჩვენ გავესაუბრეთ მას ქუთაისში სტუმრობისას:

– რატომ გადაწყვიტეთ ჟურნალისტიკიდან „გაქცევა“?

– უბრალოდ, დავიღალე. იმდენად მომქანცველია ეს პროფესია, მთელ სასიცოცხლო Sალებს გართმევს. მუდმივად იმყოფები რეალური სამყაროს წნეხის ქვეშ. მწერლობაში შენ თვითონ ქმნი, ჩამოჯდები სიტყვების ჩრდილში და ისვენებ, რეალობის მცხუნვარე მზისგან დასიცხული.

– როდის აღმოაჩინეთ თქვენში მწერალი?

– საკუთარ თავს, ჯერჯერობით, მწერალს ვერ ვუწოდებ. წერით კი ბავშვობიდან ვწერდი. ჩემი პირველი ნამუშევრები, ფაქტობრივად, მაშინ შეიქმნა, როცა მოსწავლე-ახალგაზრდობის სასახლეში, ჟურნალისტიკის წრეში დავდიოდი, ქალბატონ ნანული ცხვედიანთან. დავალებებს გვაძლევდა ხოლმე ქალბატონი ნანული, მერე გვისწორებდა. ბევრი რამ მაშინ ვისწავლე. მოგვიანებით ჟურნალისტობა ძალიან დამეხმარა, ბედი მეცადა სამწერლო ასპარეზზე. მუდმივად ვწერდი - უფრო ჩანახატებს, პორტრეტებს, ლექსებს, განწყ-ობილებებს გადმოვცემდი. თუმცა, ყოველივე ამას დასრულებული სახე არ ჰქონია. უბრალოდ, როგორც მხატვარი ქმნის ესკიზებს, მეც ამის მსგავსად გადმომქონდა ფურცლებზე ნააზრევი, შემდეგ ვივიწყებდი. უმეტესობა სადღაც არის ახლა მიმოფანტული.

– მამის გავლენით ხატვა არ გიცდიათ?

– კი, რა თქმა უნდა. სტუდენტობისას, როცა არ ვმუშაობდი, ხატვით ვიყავი დაკავებული. პორტრეტებს ვხატავდი. იმ პერიოდის ნახატი „ლიანა, ვერა, ნორიკო“ დაედო საფუSვლად ჩემს ერთ-ერთ ლიტერატურულ ნაწარმოებს. უბრალოდ, გამახსენდა ეს ნახატი, ტიპაჟები მოხუცი პენსიონერი ქალებისა და ერთ დღეში დავწერე მოთხრობა, რომელიც, ჩემდა გასაოცრად, შევიდა ორტომეულში – „ქალის სახე მე-19- მე-20 საუკუნეების მწერლობაში“, – „კავკასიური სახლი“ გამოსცემს. ჩემთვის დიდი პატივია, რომ ჩემი ნაწარმოები აღმოჩნდა, ჩვენი უდიდესი კლასიკოსების: კონსტანტინე გამსახურდიას, ილია ჭავჭავაძის, ნიკო ლორთქიფანიSის და სხვათა ნაწარმოებების გვერდით.

– ალბათ, თავისებური სტილი და ხედვა დაიჭირეს თქვენში, უცნაურად „ყვითელი წვიმა“ და „ლურჯი მზე“ გაქვთ გადმოცემული თქვენს ერთ-ერთ ნაწარმოებში „ლოლა“...

– სხვათა შორის, „ლოლა“ არის პირველი ნაწარმოები, რომელიც დავწერე და „ჩვენს მწერლობაში“ დაიბეჭდა: როგორც აქ, სხვაგანაც, ჩემი გმირები გარბიან რეალური მკაცრი და უხეში სამყაროდან და სურთ, გადაბარგდნენ უცნაური ფერებით აღსავსე ირეალურ სამყაროში. თუმცა, საბოლოოდ, მაინც საწყისს უბრუნდებიან, რადგან საკუთარი თავიდან გაქცევა შეუძლებელია და ისინიც იმედგაცრუებულნი რჩებიან. მე თანავუგრძნობ ჩემს გმირებს. ძალიან მიყვარს ბორხესი, მარკესი. მარკესი ერთგან ამბობს, რომ თუკი არსებობს მკაფიო ზღვარი რეალობასა და ფანტაზიას შორის, მწერლის მოვალეობა ის არის, გადალახოს ეს ზღვარიო.  მე ვეთანხმები მას.

– ყველაზე მეტად რას აქცევთ ყურადღებას ნაწარმოების შექმნის დროს?

– მე ვცდილობ, ჯერ იყოს ამბავი გადმოცემული და მკითხველს, რომელსაც უფრო მეტი სურს, საშუალებას ვაSლევ, მეტიც ამოიკითხოს ქვეტექსტებიდან. ჩემი საყვარელი მწერალი პავიჩი ამბობს, „ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ ფრაზა ჟღერდეს სასიამოვნოდ, რადგან ის, პირველ რიგში, განკუთვნილია მსმენელისათვის და შემდეგ მკითხველისათვისო. მეც ვცდილობ, მუსიკალობა არ აკლდეს ჩემს ნაწარმოებებს.

– წერის დროს თუ გრSნობთ იმ მკითხველის კრიტიკულ თვალს, რომელიც შემდეგ წაიკითხავს თქვენს ნაწარმოებებს?

– არა. იცით, როცა შემომელია საკითხავი, ჩემთვის დავწერე რაღაც, ანუ მე თვითონ ვიყავი მკითხველი. არც ვბეჭდავდი მაშინ. ეს რაღაც თამაშივით იყო, ვერთობოდი. როცა ვუყურებ მკითხველს და ვგრSნობ, ვბრკოლდები. ამიტომ მათზე არ ვფიქრობ, ვწერ მასზე, რაც მე მომწონს, მიყვარს. ამ შემთხვევაში, ჩემში არის მკითხველის კრებითი სახე.

– როცა თქვენს დასრულებულ ნაწარმოებს კითხულობთ, კრიტიკულად თუ უდგებით, თუ ცდილობთ, შეცვალოთ რამე?

– საოცრად კრიტიკული ვარ ჩემი ნაწარმოებების მიმართ, მაგრამ როგორც ადამიანი დაიბადება და ძნელია მისი გადაკეთება, ასეთივე შეგრძნება მაქვს მოთხრობების მიმართაც. ასე მგონია, რაღაც რომ მოვაკლო ან მივუმატო, ეტკინება, თანაც ზედმეტად მიკერებული ჩანს. წერის დროს არასოდეს არ მაქვს მონახაზი და არ ვიცი, რა გამოვა. სპონტანურად მოდის პირველი აბზაცი და მერე ამბავი მოჰყვება. ქმნი გმირს, მერე - სამყაროს, რომელშიც ის ცხოვრობს, მოქმედებს. როცა დასრულდება ნაწარმოები, ის ჩემგან დამოუკიდებლად არსებობს. უბრალოდ, მე სულ ვცდილობ, რიტმი და მელოდია იგრძნობოდეს ჩემს მოთხრობებში.

– ტერორისტების თემამ იმძლავრა თქვენს ნაწარმოებებში...

– მსოფლიო ტერორიზმის ისტორიით ვიყავი დაინტერესებული. ვკითხულობდი პირველ ტერორისტებზე. მართალია, შაჰიდ ქალებზე იქ არაფერი იყო ნათქვამი, მაგრამ ჩემთვის ქალი უფრო საინტერესო და რომანტიკული იყო და „ფიდაიც“ შაჰიდ ქალზეა, რომელმაც თავი უნდა აიფეთქოს. მისი ცხოვრების ბოლო ორი საათია წუთებში აღწერილი.

– ერთ-ერთ თქვენს ნაწარმოებში წერთ: „რას გაუგებ ცხრამეტი, ოცი წლის გოგონებს აპრილის ღრუბლიან ამინდში“. თქვენ როგორი იყავით და როგორ გახსენდებათ ეს პერიოდი?

– ალბათ, ისეთი გაუგებარი, როგორიც - ჩემი გმირი, ლოლა, რომელიც თავის თავში რაღაც სამყაროს დაატარებს. თუმცა, ჩვენი სტუდენტობა საკმაოდ რთულ პერიოდს დაემთხვა: პურის რიგებით, სიბნელით... არის მძიმე პერიოდები, რომელიც ადამიანმა უნდა გადაიტანოს, უნდა გამოსცადოს ტკივილიც, შიშიც, შიმშილიც. ისე პიროვნებად ვერ ჩამოყალიბდება, არათუ შემოქმედად. უბრალოდ, ამის გარეშე შენს გმირსაც ვერ გაუგებ. იმ პერიოდში ქუჩაში ტანკები იდგა და ტყვიების ზუზუნშიც მოვხვედრილვარ, მაგრამ ახლა ძალიან რომანტიულად მახსენდება და მასალადაც ვიყენებ მოთხრობებში.

- თქვენ ახსენეთ საკუთარი ნახატი, რომელზეც შემდეგ ნაწარმოები ააგეთ. მამის ნამუშევრებიც ხომ არ გკარნახობდათ  სიუჟეტს?

- არა, ასეთი შემთხვევა არ მქონია, მაგრამ ახლა რომ ვაკვირდები ჩემს მოთხრობებს, აშკარად არის მისი შემოქმედების გავლენა, იმ მხრივ, რომ ხშირად მაქვს მეც  თოვლი -  „თეთრ, უნაოჭო ტილოს რომ ემსგავსება“, ღრუბლები და ასე შემდეგ.

- თქვენი ნაწარმოებების პირველი მკითხველები ვინ არიან და, საერთოდ, ახალგაზრდა მკითხველებზე რას იტყვით, რომლებიც დიდი სიამოვნებით ყიდულობენ ფონოგრამირებული კონცერტის 7 ლარიან ბილეთს, მაგრამ წიგნისთვის ფულს ვერ იმეტებენ?

- ჩემი ნაწარმოებების პირველი მკითხველები ჩემი ოჯახის წევრები არიან და ძალიან კარგი მკითხველებიც არიან. ვფიქრობ, კარგი მკითხველი უფრო ცოტაა. ისიც კი მეჩვენება, რომ ზოგი პირდაპირ წერას იწყებს. პირველ რიგში, თვითონ უნდა იყო კარგი მკითხველი, ცხოვრებისეული გამოცდილებაც გჭირდება, რომ დაიწყო წერა. პროზის შესაქმნელად 20-22 წლის ასაკი ნაადრევია. რაც შეეხება ახალგაზრდა მკითხველს, მე მათ მორალს ვერ წავუკითხავ, მაგრამ ერთს ვიტყვი, მათ არ განუცდიათ წიგნის კითხვით მიღებული უდიდესი სიამოვნება. ვერანაირი კომპიუტერი ან სხვა ტექნიკა ვერასოდეს შეცვლის წიგნს.

- თქვენ საყვარელი უცხოელი მწერლები ახსენეთ, ქართველებიდან ვის გამოყოფდით?

- Sალიან მიყვარს გურამ დოჩანაშვილი, ოთარ ჭილაძე, ჭაბუა ამირეჯიბის „დათა თუთაშხია“, გრიგოლ რობაქიძე, აკა მორჩილაძე - თანამედროვეებიდან...

- დიდტანიანი ნაწარმოების შექმნაზე არ ფიქრობთ?

- არ მიფიქრია-თქო, ვერ გეტყვით. ნებისმიერი ჩემი მოთხრობის სიუჟეტი შეიძლება, გაშალო და აქციო დიდტანიან ნაწარმოებად, მაგრამ მეშინია დიდ ნაწარმოებში ის რიტმი და მუსიკალობა არ დაირღვეს, რაც პატარა მოთხრობებს ახლავს თან. უნდა მომწიფდეს ადამიანი დიდტანიანი ნაწარმოების დასაწერად.

- ბოლო პერიოდში ბევრი ხელოვანი აქტიურად ჩაერთო პოლიტიკაში. თქვენ როგორი დამოკიდებულება გაქვთ ამის მიმართ?

- მე მაინცდამაინც არ მსიამოვნებს. მითუმეტეს, ჟურნალისტი ვიყავი და თავიდან ბოლომდე გადართული პოლიტიკაზე. მთელი არსებით ვიყავი ჩართული ამ პროცესებში. შესაძლოა, ამიტომაც აღარ მაქვს სურვილი, გავიხედო პოლიტიკისკენ. ზედმეტად სოციალურ აქტივობას, მირჩევნია, ჩემს ნაწერებში გამოვხატო პროტესტი.

- თქვენ, კარგა ხანია, თბილისში ცხოვრობთ. ქუთაისს თუ უჭირავს  ისევ რაიმე ადგილი თქვენში?

- ქუთაისი ჩემი მშობლიური ქალაქია და დიდი მონატრების გრSნობას მიჩენს ყოველთვის. მუდამ მენატრება ის სიმშვიდე, სიმწვანე, ურთიერთობები, რაც აქ მუდმივად არის. რომელ ქალაქშიც არ უნდა წავიდე, წარმოსახვით, ჩემს ნაწარმოებებში, მაინც აქ ვბრუნდები. აქ ის არის, რასაც იმ წარმოსახულ ქალაქებში ვეძებ, რისი დეფიციტიც დიდ ქალაქებშია. - ეს იქნება სითბო, თანადგომა, ურთიერთობები... მინდა, რომ დაიბრუნოს ქუთაისმა ის სულიერება, ის კულტურული გარემო, რაც ჩემს ბავშვობაში მახსოვს, რაც ახლაც არის, მაგრამ უნდა იქნეს აღმოჩენილი.

ესაუბრა იამზე ბრეგვაძე

გაზეთ „P.S.“-ის არქივიდან,  2005 წელი. 18 - 24 ივლისი.  №29 (333)