რადგან მოგვეცი წყალი, ღმერთო, შეგვიწყალე!
დედამიწაზე ღვთის წყალობით შეიქმნა ადამიანთა, ცხოველთა და მცენარეული სამყაროსათვის სასიცოცხლო გარემო: ატმოსფერო, ნიადაგი და წყალი და იმის მიხედვით, რამდენად სუფთა და ჯანსაღია თითოეული მათგანი, მით უფრო ჯანმრთელი და სიცოცხლიაუნარიანია ყოველი არსება.
ჩვენ, საქართველოში მცხოვრებლებს, ღვთის წყალობით, უხვად მოგვეცა წყალი, მაგრამ მამაზეციერის მიერ მოწყალებულ ამ წყალობას მოვლა და გაფრთხილება უნდა, რომ პირდაპირი მნიშვნელობით არ აგვიხდეს პოეტის სიტყვები - „წყალში ვდგავარ, ცეცხლი მიკიდია“. წყლის სიუხვით დაჯილდოებულებს არც „დაცვა“ უნდა გვემუქრებოდეს და არც დახრჩობა. არადა, ორივე საშიშროება ნამდვილად არსებობბს ჩვენ ქვეყანაში, სადაც მარცვალი უკუღმა რომ გადააგდო, წაღმა ამოვა, თუ გონივრულად გამოვიყენებთ ჩვენი ქვეყნის ბუნებრივ მონაცემებს. ამის თაობაზე საუბარია კრებულში „წყალი - ქვეყნიერების მეუფე“, რომელიც შექმნა იმერეთის სოციალური პოლიტიკის სამუშაო ჯგუფმა ფონდ „ჰორიზონტთან“ და „CARE International“-თან ერთად.
ამ ნაშრომით და არასამთავრობო ორგანიზაციების შეხსენებამ გარკვეული შედეგი გამოიღო და საქართველოში სწორედ ქუთაისიდან დაიწყო სახელისუფლებო შტოების ზრუნვა წყალმომარაგების სისტემის მოწესრიგებაზე. თუმცა იგი დღემდე მრავალი ხარვეზის შემცველია და ვერ ვიტყვით, რომ ამ მიზნით გამოყოფილი თანხები საკმაო ეფექტურობით იხარჯება.
ჩვენი დღევანდელი პუბლიკაციის მიზანია, გავაცნოთ საზოგადოებას წყალმომარაგებაში შექმნილი მდგომარეობა და კიდევ ერთხელ შევახსენოთ ხელისუფლებას, რომ გასაკეთებელი და გამოსასწორებელი ჯერ კიდევ ბევრია.
დავიწყოთ იმერეთიდან, სადაც მდგომარეობა ასეთია:
· 12 მუნიციპალიტეტიდან ცენტრალური წყალმომარაგების ქსელი აქვს ყველას;
· საკუთარი რესურსით იკვებება 11 მუნიციპალიტეტი (საკუთარი წყარო არ გააჩნია მხოლოდ სამტრედიას);
· მუნიციპალიტეტის წყალმომარაგება ხდება გრაფიკით და არა უწყვეტი სადღეღამისო ციკლით, უამრავი დაპირების მიუხედავად;
· წყლის მიწოდების ტექნოლოგია, სისტემა, სტრუქტურა და მეთოდიკა გაუარესებულია იმასთან შედარებით, რაც წინა საუკუნეში გვქონდა.
დასავლეთ საქართველოს ბუნებრივი მდგომარეობიდან გამომდინარე, წყლის რესურსები საერთოდ, და მათ შორის, იმერეთში საგრძნობლად დიდია. აქვე აღსანიშნავია, რომ წყალმომარაგების მესვეურებს გაწმენდისათვის თანხის დახარჯვა არ სურთ და ამიტომ ძირითადად გამოიყენება კოლხეთის დაბლობის მიწისქვეშა წყლები, ეს ქმნის გარკვეულ სირთულეებს - იზრდება ელექტროენერგიის ხარჯვაც, ძვირდება პროდუქტი, უარესდება მისი ხარისხი.
აქვე აღსანიშნავია, რომ როგორც გეოლოგიის პროფესორი, ბატონ ლევან ხარატიშვილი ახასიათებს თავის ნარკვევში „საქართველოს მტკნარი მიწისქვეშა წყლები (რესურსების ათვისება, დაცვა)“, საქართველოს მიწისქვეშა წყლების რესურსების სამრეწველო მოცულობა აღემატება მის მოთხოვნილებას და ქვეყნის ინტერესებიდან გამომდინარე, საჭიროა მისი გამოყენება. მეცნიერი ამას ასაბუთებს სპეციალური ცხრილით, რომელიც ნარკვევს ახლავს.
დღეის მდგომარეობით წყალი მომავლის პროდუქტია და მოსახლეობის ზრდასთან ერთად, იზრდება მასზე მოთხოვნილებაც და მოხმარებაც. ამდენად, წყალი სახელმწიფოებრივად წარმოადგენს სტრატეგიულ რესურს, რის გამოც იგი კონსტიტუციაში მიკუთვნებულია „განსაკუთრებულ გამგებლობას...“ (თავი პირველი „ზოგადი დებულებები“, მუხლი 3, პუნქტი ბ) რაც იკითხება შემდეგნაირად: „სახელმწიფოს საზღვრების სტატუსი, რეჟიმი და დაცვა; ტერიტორიული წყლების, საჰაერო სივრცის, კონტინენტური შელფის...“.
ამდენად, წყლის რესურსების პატრონად გვევლინება მხოლოდ სახელმწიფო და სხვა არავინ.
საქართველოში ჩამოედინება 26 ათასამდე დიდი, საშუალო და მცირე მდინარე. მათი ჯამური სიგრძეა 59,8 ათასი კილომეტრი. მდინარეებიდან საქართველოში მოსული ნალექების სახით ზღვაში ჩაედინება 56,40 მ3/წმ წყალი, რასაც ზრდის მეზობელი ქვეყნებიდან შემომატებული 8,74 მ3/წ წყალი. ამდენად საქართველოს არათუ არა აქვს მტკნარი წყლის პრობლემა, არამედ მისი მოცულობა რამდენიმეჯერ აჭარბებს კიდეც სახელმწიფოში არსებულ მოთხოვნილებებს (კომუნალური, სამრეწველო, სარწყავი და სხვა).
შეიძლება გამოვიტანოთ დასკვნა - საქართველოს წყალს ჰყავს სერიოზული პატრონი - სახელმწიფო და მისი მოცულობა საკმაოდ აჭარბებს სახელმწიფო მოთხოვნას მოხმარების მხრივ. ამდენად, წყალი გვაქვს ჭარბი რაოდენობით. ამ ბუნებრივი სიმდიდრიდან რა რაოდენობის წყალი გვჭირდება და რისთვის?
აღნიშნული საკითხის გასარკვევად მივაკითხოთ რეგულაციებს, რაც დაგვიწესა საქართველოს ენერგეტიკისა და წყლის მარეგულირებელმა კომისიამ ხალხისათვის კომუნალური ხასიათის ხარჯებისათვის. ასეთი წყლის რაოდენობა მოიცავს 60 მ3 სასმელ წყალს წელიწადში, ერთ სულ მოსახლეზე. ანუ საქართველოს მოსახლეობისათვის დაგვჭირდება 225 მლნ მ3 სასმელი წყალი. ეს რაოდენობა შეადგენს საქართველოდან წყლის ზღვაში ჩადინების მხოლოდ 4 წმ-ში მოცულობას. ჩვენს მიერ გათვლილი კომუნალური მოხმარების წყლის გარდა. თუ მხედველობაში მივიღებთ ყველა დანარჩენი სახის წყლის მოხმარებას, მაშინ მივხვდებით, რომ მხოლოდ ერთ წუთში მიღებული წყლის რაოდენობა საქართველოს ტერიტორიაზე საკმარისია ყველა სახის წყლით დასაკმაყოფილებლად (გარდა ჰიდროენერგეტიკისა). ასე რომ, წყლის საერთო რაოდენობა სახელმწიფოსათვის საკმარისზე მეტია, ამიტომ დარჩა მისი ეფექტური ათვისება და გონივრულად მოხმარება.
საქალაქო ანუ, როგორც მას ვუწოდებთ, ურბანული წყალმომარაგების ქსელის რეაბილიტაცია საქართველოში ერთ-ერთმა პირველმა, დაიწყო ქუთაისმა. იგი დაიწყო 2008 წლის მეორე ნახევარში და დასრულდა 2010 წელს, რამაც უზრუნველყო ქუთაისში 8-საათიანი წყლის მიწოდება გრაფიკით და შეამცირა წყლის დანაკარგები ქსელში, სამოცი პროცენტიდან ორმოცამდე. შეიცვალა ქსელის მილგაყვანილობა. გაუმჯობესდა მიწოდებისა და აღრიცხვის პარამეტრები. ასეთი წინსვლის მიუხედევად, საგრძნობლად ჩამორჩება შემდეგი საკითხები:
· პარტნიორული ურთიერთობა მომხმარებელთან;
· გამჭვირვალობა;
· ეფექტურობა;
· მომჭირნეობა;
· მომავლის ხედვა;
· ინოვაციური ეკონომიკური გადაწყვეტილებების მიღება სასმელი წყლის შესახებ და სხვა.
ახლა ჩვენ გავარკვიოთ ჩვენი დღევანდელი მდგომარეობა მომხმარებელთან და წყლის ფაქტორთან დაკავშირებით.
უკვე ჩამოყალიბებულ განხილვაში თვალი გადავავლოთ აუცილებლობას ყოველდღიურ ცხოვრებაში და ჩვენში მისი უზრუნველყოფის შესაძლებლობებს, აგრეთვე ამ შესაძლებლობათა გამოყენებას სამთავრობო სტრუქტურების მიერ.
წყლის შესახებ ზრუნვა დაიწყო 2005 წლიდან (თანხის მოძიება, პროექტირება, შესწავლა, ანალიზი, სინთეზი, დაგეგმარება, მშენებლობა). აღმოჩნდა, რომ საქართველოში შედარებით მაღალი პასუხისმგებლობით წყლის საკითხს მოეპყრენ თბილისში, ქუთაისში, რუსთავში, ბორჯომსა და ფოთში.
აღნიშნულ ქალაქებში დღეისათვის მეტნაკლებად მოგვარებულია წყლით უზრუნველყოფის საკითხი, თუმცა პრობლემები კვლავ ბევრია:
· წყალმომარაგების სისტემა და მისი სტრუქტურა;
· ტარიფის სიძვირე და მისი მეთოდიკის მიღება დისკუსიის საფუძველზე;
· წყლის ხარისხი და მიწოდების ხედვა; კონკრეტული გრაფიკით;
· დარგობრივი ხელმძღვანელობის უგულისყურობა, დაბალი პროფესიონალიზმი.
სამწუხაროდ, წყლის პრობლემა საქართველოში საკმაოდ მწვავედაა და მის შესახებ ზუსტი ხედვა არავის ჩამოუყალიბებია, არცე ერთი მიმართულებით, არავის გაუანალიზებია 2008-2010 წლების რეფორმა, თუ არ ჩავთვლით რამოდენიმე საკითხისადმი ჩვენს მიდგომას. ჩვენ ვთვლით, რომ სასმელი წყლით მომარაგების მესვეურები არ ითვალისწინებენ იმ ფასეულობას, რაც გვაქვს და რის შესახებაც მათ უთითებენ სასულიერო, საერო და საერთაშორისო ორგანიზაციები, გამოცდილი ხალხი და ბრძენნი. ამან მიგვიყვანა თანხების უაზრო ხარჯვამდე (ზოგჯერ კი განიავებამდე, გაფლანგვამდე), დემოკრატიის პრინციპების უარყოფამდე (დეცენტრალიზაცია), ბუნებრივი მონოპოლიის კომერციულ მონოპოლიამდე მიყვანამდე და საერთოდ ბუნებრივი პროცესების უარყოფამდე (იმის უგულვებელ- ყოფამდე, რომ წყალი ბუნებრივად მხოლოდ ზემოდან ქვემოთ მოედინება).
ჩვენ დაინტერესებულ პირებს ვთავაზობთ არსებული მდგომარეობიდან გამოსავალს ქვემოთ მოყვანილი მეთოდებითა და საშუალებებით.
1 სისტემა
გამოვიყენოთ ბუნებრივი პროცესი და წყალი მივაწოდოთ ზემოდან ქვემოთ (და არა ისე, როგორც ქუთაისში). აღნიშნული პირობის დასაკმაყოფილებლად მოგვიწევს წყლის რესურსების ძიება განაშენიანებასთან შედარებით მაქსიმალურად მაღალი წერტილიდან თვითდინებით წყლის მისაღებად. ასეთი შესაძლებლობა, რა თქმა უნდა, მოითხოვს ცალკე მეურნეობას, რომელიც დაკავდება აღნიშნული საკითხით, ანუ რესურსით. ასეთ ორგანიზაციაში მოვიაზრებთ ჰიდროლოგებს, გეოლოგებს, წყლის გადამზიდავებს, რომლების უზრუნველყოფენ ურბანულ ერთეულში სასმელი წყლის შეტანას.
აღნიშნული ორგანიზაციის მიზანი იქნება: მოიძიოს და გამოიკვლიოს მონაცემები სასმელი წყლის რესურსებზე, განსაზღვროს მისი ხარისხი, შესაძლებლობა და რეჟიმი. ამით ხელთ გვექნება სასმელი წყლის საბადო, რომელსაც განვათავსებთ ურბანული დასახლების ზემოთ, მივცემთ სასმელი წყლის ხარისხს და მივაწვდით დასახლებას.
სისტემის პირველი რგოლი იქნება წყლის მოპოვება და მისი მიყვანა სასმელი წყლის კონდიციამდე. ორგანიზაციულად ის ჩამოყალიბდება სახელმწიფოს, როგორც სტრატეგიული ნედლეულის მფლობელი - მომპოვებელი ორგანიზაციის მიერ, რითაც დაკმაყოფილდება ერის, ბერისა და კონსტიტუციის მოთხოვნები.
მომდევნო ეტაპი იქნება მიღებული სასმელი წყლის ტრანსპორტირება წყაროდან ურბანული დასახლების აუზებამდე და მისი უწყვეტობის უზრუნველყოფა, რომელიც შევა კომერციული ორგანიზაციის ვალდებულებაში და მისი მფლობელობის ვინაობა არავითარ სირთულესთან არ იქნება დამოკიდებული.
2. დისტრიბუცია
შემდეგი ეტაპი იქნება ურბანული დასახლების მუნიციპალიტეტის ვალდებულება - მიღებულ წყალს გაუწიოს სადისტრიბუციო მომსახურება. აღნიშნული საკითხი იქნება ადგილობრივი თვითმმართველობის ექსკლუზიური უფლებამოვალეობა, რითაც დაკმაყოფილდება დემოკრატიის პრინციპი დარგის დეცენტრალიზაციისა და შესრულდება საქართველოს კოდექსი ადგილობრივი თვითმმართველობის შესახებ.
წარმოდგენილი სისტემა, რა თქმა უნდა, მოითხოვს კვალიფიციურ, ერთობლივ მრავალმხრივ, გულმოდგინე განხილვას, მაგრამ ის შემდგომში იძლევა საკმაოდ დიდ ეფექტს, აკმაყოფილებს დემოკრატიის მოთხოვნებს ადგილობრივი თვითმმართველობის შესახებ, ხდება დარგის დეცენტრალიზაცია და დეკონცენტრაცია.
აღნიშნული სისტემის დანერგისათვის საქართველოში დღესვეა მზად იმერეთის რეგიონი, რომელიც მრავალმხრივად საინტერესო მუნიციპალიტეტებს შეიცავს. მათ შორის საჩხერის მუნიციპალიტეტს, სადაც ცენტრალიზებული წყალმოამარაგების საკითხი უკვე აყვანილია უმაღლეს რანგში.
ამ წერილში გამოთქმული წინადადების ავტორების მიზანია ხალმძღვანელობამდე მიაღწიოს ჩვენმა შეხედულებამ რათა გაიოგონ, რომ წყალს მარტო ფული არ ყოფნის და ჭირდება სხვა რაღაცაც.
პატივისცემითა და მოწიწებით, ჩემო მკითხველო,
ასოციაცია ასა-ს თავმჯდომარე ზაზა ხელაძე
ქუთაისი, აპრილი 2018 წელი
P.S. სტატიის სათაური გვახსენებს, რომ წყალი ღვთიურ სიტყვებთანაა დაკავშირებული, რაც საფუძველს იღებს მისი თვისებებიდან. სწორედ წყლით მოხდა განათვლა, წყლიდან წარმოიქმნება ტერმინები „შემიწყალე“, „მიწყალე“, „წყალობა“ და სხვა, რაც ერთხელ კიდევ დამატებით შეგვახსენებს მის ზეციერობის და განსაკუთრებულ როლს.